Opdracht: Hoe wordt gevoel uitgebeeld?
Bij het expressionisme staat het innerlijk beleven het gevoel van de kunstenaar centraal. Hoe is het gevoel door de tijden heen verbeeld, en als het innerlijk beleven van de kunstenaar centraal staat, levert dat ook intenser werk op?
Hieronder zijn vier verschillende vergelijkingen tussen een expressionistisch schilderij en een schilderij gebaseerd op academische traditie. Kies een van de vergelijkingen en analyseer die op de volgende punten.

Kleurgebruik
Wat is het verschil in kleurgebruik?
Welke invloed heeft het kleurgebruik op de beleving van het verhaal?
Vorm
In hoe verre is hier sprake van abstrahering?
Wat voor effect heeft de ruimtewerking op het verhaal van het schilderij?
Penseelvoering
Op welke manier is het schilderij geschilderd?
Welke betekenis geeft de wijze van penseelvoering aan het schilderij?
Ruimte
Op welke manier wordt er ruimte gesuggereerd?
Welke invloed heeft dat op de beleving van het schilderij?
Conclusie
Welke effect heeft de subjectieve beleving( gevoelswaarde en onderbewuste) van de kunstenaar op zijn schilderij?
Geeft een expressionistisch schilderij een diepere beleving of niet. Licht je antwoord toe.

Opdracht: Examenvragen maken

Vragen bij afbeelding 1 en 2.

In de twintigste eeuw wordt de stad op allerlei nieuwe manieren verbeeld. Op afbeelding 1 zie je een schilderij uit 1911 van de Italiaanse kunstenaar Umberto Boccioni. Drie vrouwen kijken vanaf hun balkon naar een open plek in de stad waar gebouwd wordt.

Boccioni laat de beschouwer deel uitmaken van de voorstelling.
2p 1. Noem twee manieren waarop hij dat doet in het schilderij op afbeelding 1.

Bekijk afbeelding 1.
Het schilderij heeft als titel: Het lawaai van de straat dringt het huis binnen.
2p 2. Noem twee manieren waarop door middel van de vormgeving lawaai wordt opgeroepen.

2p 3. Geef aan tot welke stroming het werk op afbeelding 11 gerekend moet worden. Leg daarna uit in welk opzicht de voorstelling van het schilderij goed aansluit bij de ideeën van die stroming.

Op afbeelding 2 zie je een Straatscène in Berlijn uit 1913 van de Duitse schilder Ernst Ludwig Kirchner. Hij was evenals Boccioni gefascineerd door de grote stad. Berlijn was in die tijd een opkomende wereldstad, vergelijkbaar met Londen en Parijs.

Kirchner roept hier de spanning op van het stadse nachtleven.
1p 4. Geef aan hoe dat blijkt uit de voorstelling van afbeelding 2.

Kirchner vond dat je een moderne stad niet ‘letterlijk’ weer kon geven. “De kleuren en vormen veranderen alleen al door de duizenden gekleurde lichten. Bovendien is het opwindend om dit alles te zien en dat vraagt om een andere manier van uitdrukken. Het gaat erom de innerlijke beleving vorm te geven.”

Bekijk afbeelding 2.
Dat Kirchner vooral zijn ‘innerlijke beleving’ van de stad belangrijk vond, is bijvoorbeeld te zien aan zijn kleurgebruik. De felle kleurcontrasten werken expressief en maken het schilderij heftig.
3p 5. Bespreek nog drie andere aspecten van de vormgeving waaruit je kunt afleiden dat hij ‘een innerlijke beleving’ wilde weergeven. Geef ook aan welk effect door elk aspect ontstaat.

De antwoorden

Vraag 1maximumscore 2
twee van de volgende antwoorden:
− De vrouw op de voorgrond staat met de rug naar de beschouwer toe, waardoor je over haar schouder meekijkt naar de stad. − Door de afsnijding aan de onderkant lijkt het of je zelf dicht bij haar staat (op het balkon of in de deuropening).
− De fragmentarische vormgeving met meerdere perspectieven trekt de beschouwer het beeld in.

Vraag 2 maximumscore 2
twee van de volgende antwoorden:
− De stad is opvallend kleurig met veel verschillende kleuren die met elkaar contrasteren.
− Veel verschillende richtingen maken de compositie onrustig.
− Er is sprake van een ritme van vormen (steigers, ramen).
− De vormen zijn scherp / hoekig en/of gefragmenteerd waardoor een dynamisch geheel ontstaat.

Vraag 3 maximumscore 2
• het futurisme 1
• voorstelling (het antwoord moet de volgende strekking hebben): Lawaai en/of bouwactiviteiten maken deel uit van het moderne leven en de vooruitgang die door de futuristen werd verheerlijkt 1

Vraag 4 maximumscore 1
Het antwoord moet de volgende strekking hebben (één van de volgende):
− Mondaine / opgedirkte dames (van lichte zeden) met opvallende hoeden / kleding flaneren tussen heren in donkere pakken. − De gezichtsuitdrukkingen dragen bij aan de spanning: bijvoorbeeld de ‘harde’ blik van de vrouw op de man die zich afwendt.

Vraag 5 maximumscore 3
drie van de volgende antwoorden:
− Hij geeft de figuren gedeformeerd weer of hij schildert scherpe of hoekige vormen (in plaats van naturalistische figuren), waardoor een kil / liefdeloos effect ontstaat.
− Hij hanteert een zichtbare, enigszins grove penseelstreek waardoor het geheel ‘nerveus’ of weinig verfijnd aandoet.
− Het beeldvlak is helemaal gevuld met figuren en/of scherpe vormen, waardoor de compositie onrustig of hectisch aandoet.
− Er is nauwelijks ruimtelijkheid: de figuren zijn tamelijk vlak en/of opeengepakt, waardoor een sfeer ontstaat van beklemming en/of onrust.

Opdracht: Aanbod gestuurd (aantekeningen maken) Ook is er tijd om vragen te stellen voor de toets en examenvragen af te maken.

Opdracht: KB schema over lijn
Maak de opdracht in het schema hieronder met behulp van het kunstanalyse model.